Po kilku wstępnych artykułach przyszedł czas na prawdziwe mięcho. W tym tekście opiszę bardzo ogólnie etykietę kuchni włoskiej, czyli niepisane zasady, o których warto wiedzieć, zasiadając do stołu z Włochami lub we Włoszech. Jest to lista ogólna, ponieważ wiadomo, że są osoby, które ze względu na swoje preferencje, lubiane smaki czy różnego rodzaju inne powody, nie stosują się do wszystkich poniższych reguł. Przypominam również, że mieszkam na północy kraju i jestem specjalistką od panujących tu, lombardzkich obyczajów, a różnice między kulturą na północy i południu często są znaczne. Odmienne mogą być np. przedstawione przeze mnie godziny spożywania posiłków (na południu Włoch posiłki je się w późniejszych porach). Na pewno różnią się też same dania, ale o tym w kolejnych artykułach 😉
-
Struktura posiłków
Poniżej przedstawię bardzo ogólną, dzienną listę rodzajów posiłków Włochów. Zaczynając od tej części, skaczę na głęboką wodę, ponieważ bardzo trudno jest stworzyć precyzyjny opis. Poniżej opisałam wszystkie ważne posiłki, z tym że najważniejszymi są obiad i kolacja. Ich znaczenie, wielkość, struktura i rodzaj serwowanych potraw zależą od wielu czynników: regionu, w jakim się znajdujecie, wieku, w jakim są osoby zasiadające do stołu, rodzaju wykonywanej przez te osoby pracy czy też od tego, czy jest akurat weekend, święto, czy dzień powszedni. Tradycyjnie najważniejszym posiłkiem w ciągu dnia jest obiad. W ostatnich latach troszeczkę się to zmienia – drugim istotnym posiłkiem staje się również kolacja.
Temat struktury posiłków jest bardzo szeroki, można o nim napisać książkę i rozmawiać godzinami. Poniżej przedstawiam pokrótce bardzo ogólny, ramowy opis:
Śniadanie (wł. colazione) – zazwyczaj kawa z rogalikiem, często spożywana w barze.
Drugie śniadanie (wł. merenda) – owoc lub inna przegryzka, często na słodko, może być też sama kawa. Wiele osób pomija ten posiłek.
Obiad (wł. pranzo) – Czasami zaczyna się od przystawki. Według tradycji składa się z dwóch dań – pierwszego i drugiego z dodatkiem warzyw. Na końcu podaje się deser, owoce, po czym serwuje się kawę. Obecnie, zwłaszcza osoby pracujące (szczególnie na północy, gdzie przerwa obiadowa trwa godzinę) obiad, czyli lunch, traktują jak posiłek „na szybko”, podczas którego jedzą kanapkę (panino), sałatkę lub jedno ciepłe danie.
Podwieczorek (wł. merenda) – może to być jakiś owoc, coś na słodko lub na słono. Wiele osób pomija ten posiłek.
Aperitivo – nowoczesny twór. Ten temat zasługuje na osobny artykuł. Mówiąc pokrótce, aperitivo powstał jako wieczorne spotkanie przy napoju alkoholowym lub bezalkoholowym poprzedzające kolację. Zazwyczaj w jego trakcie spożywa się również małe przegryzki jak chipsy, oliwki, pizzette itp. Obecnie zagadnienie aperitivo jest dużo szersze. Często jest to jedyny wieczorny posiłek. Dotyczy to głównie północnych regionów, zwłaszcza Mediolanu.
Kolacja (wł. cena) – dla niektórych Włochów najważniejszy posiłek w ciągu dnia. Zazwyczaj w trakcie kolacji spożywa się dwa dania i deser. W moim domu cena jest zawsze dwudaniowa, a na deser jada się owoce.
-
Godziny posiłków
Dla Włochów godziny posiłków są święte. Jeśli pominiesz któryś z nich, należy bezwzględnie czekać na kolejny lub ewentualnie zjeść coś na szybko. Chociaż młodzież, jak to młodzież, buntuje się i idzie pod prąd – często jada brunch (obiadośniadanie). Na ogół powinno się jeść o odpowiedniej porze. To jest bardzo ważny punkt dla turystów z Polski, którzy wielokrotnie szukają miejscówki na obiad między 15:00 a 17:00 – restauracje są zamknięte od 14:00 do 19:00. Punkty dla turystów będą otwarte cały dzień, także z głodu nikt nie umrze, ale powody do narzekania mogą się znaleźć. Otwarte są także bary, w których można przekąsić coś na szybko, np. jakieś panino. Po takich przygodach znajomych rodaków dostaję telefony i słucham opowieści typu: „Jedliśmy pizzę i tiramisu, blisko Duomo. Miejsce było ładne, ale jedzenie okropne. Okropna jest ta włoska pizza, a zapłaciliśmy jak za złoto!”.
Poniżej orientacyjne godziny posiłków (na południu kraju mogą być inne):
Śniadanie (7:00–10:00)
Obiad (12:00–14:00)
Podwieczorek (16:00–17:00)
Aperitivo (18:00–20:00)
Kolacja (19:30–22:00)
-
WSPÓLNE posiłki
We Włoskich rodzinach nikt nie wisi na lodówce, gdy jest głodny (patrz Godziny posiłków) – je się w określonych porach i je się RAZEM. Czeka się na brakujące osoby, aż wrócą do domu lub przyjdą do restauracji. Nie zaczyna się gdy kogoś nie ma „bo ziemniaki/ kotlety wystygną”. Posiłek to czas na bycie razem. Celebruje się nie tylko pyszne jedzenie, ale również wspólne biesiadowanie. Rozmawia się z każdym, każdy jest ważny, celem jest to, aby WSZYSCY dobrze czuli się przy stole.
-
Proporcje – mniej znaczy więcej
Mniej znaczy więcej – ta zasada dotyczy wszystkich włoskich potraw. Teoretycznie każde danie powinna składać się maksymalnie z trzech składników. Oczywiście nie mówię o ciastach, tylko o potrawach. Na pizzę nie wrzuca się dziesięciu rodzajów warzyw. Jest ich niewiele i zawsze są w małej ilości. Dzięki temu można lepiej poczuć smaki. Ponadto, ponieważ obiad czy kolacja są wielodaniowe, porcje nie są duże, np. porcja makaronu wynosi od 70 do 100 gramów.
Ten artykuł to taka piguła zbierająca reguły jedzenia, a może nawet bardziej etykiety kuchni włoskiej. O tym, co znajduje się na włoskim talerzu, można by rozmawiać latami. Powstało na ten temat mnóstwo książek. Włosi dyskutują o jedzeniu bez końca i przy każdej okazji.
Tymczasem zapraszam na to, od czego Włosi zaczynają dzień, czyli na kawę. Włoską kawę 😉